در گروه اسمي ، هرگاه پس از اسم ( هسته )  كسره بيايد و پس از آن ، اسم يا جانشين اسم قرار بگيرد ، اوّلي را « مضاف » و دومي را « مضاف اليه » مي خوانيم . "مضاف " هميشه هسته است و "مضاف اليه " وابسته .  

مانند :  دست خدا                            كتابم                            آثار نويسنده

    ( دست +   -ِ + خدا  )        ( كتاب + -ِ + من )                ( آثار  + -ِ  +  نويسنده )

بنابراين هرگاه وابسته ي پسين  «  اسم » يا چيزي به جاي آن باشد ، نقش آن مضاف اليه است   .

نكته 1 : وقتي " ضمير هاي پيوسته "مضاف اليه واقع شوند ، نقش نماي اضافه ندارند. مانند : دستم ( دست من )

نكته 2  :  از تركيب  « اسم   +  -ِ    + اسم ( يا جانشين اسم )  »  تركيب اضافي ( مضاف و مضاف اليه ) حاصل مي شود .  مثال : هر دانش آموز مدرسه بايد درسش را بخواند   

 در اين عبارت دو تركيب اضافي داريم :    دانش آموز مدرسه     و    درسش 

نكته 3 : گاه مضاف اليه بدون هيچ علامتي ظاهر مي شود كه تنها با بازگرداني عبارت مي توان به وجود مضاف اليه پي برد .

 مثال :  همان دسته بشكست گرز گران              فروماند از كار دست سران    (  دسته ي گرز   )

نكته4 : گاهي به جاي نقش نماي اضافه ( كسره )  حرف اضافه ي مترادف آن ، مضاف اليه مي سازند  از جمله :

الف ) حرف اضافه ي « از »  :

مثال : كاين ثنا گفتن ز من ترك ثناست                       كاين دليل هستي و هستي خطاست    

             ( ثنا گفتن من )    

ب ) حرف اضافه ي « به »  :

مثال :  نه هركس سزاوار باشد به صدر                      كرامت به جاه است و منزل به قدر

سزاوار به صدر  =   سزاوار صدر

ج )  حرف اضافه ي « را »  :     

اي مرغ سحر عشق ز پروانه بياموز           كان سوخته را جان شد و آواز نيامد

 سوخته را جان  =  جان سوخته  

 

راه تشخيص مضاف اليه :  

  در يك تركيب اضافي

  الف )  مضاف « ي نكره » نمي پذيرد       كتاب ادبيات  #   كتابي ادبيات  (نادرست )

  ب  ) مضاف اليه « تر »  نمي پذيرد          كتاب ادبيات تر  : (  نادرست )