حکیم فردوسی درنامور نامه یا شاهنامه گرانمایه خود برای دانش و دانائی اهمیت زیادی قائل بوده است. فردوسی در شاهنامه به دانش ، دانائی ، خردمندی و دانشوری به صورت مکرر اشاره داشته و برای دانش و فرد دانشور و دانشمند ویا افراد بی دانش ، ویژگی های ذکر کرده است .
میل جهانیان به دوستان برای منافع است، و پرهیز از دشمنان برای مضار. اما عاقل اگر در رنجی افتد که در خلاص ازان به اهتمام دشمن امید دارد و فرج از چنگال بلا بی عون او نتواند یافت، گرد تودد برآید و در اظهار مودت کوشد؛ و باز اگر از دوستی خلاف بیند تجنب نماید و عداوت ظاهر گرداند، و بچگان بهایم بر اثر مادران برای شیر دوند، و چون ازان فارغ شدند بی سوابق وحشت و سوالف ریبت آشنایی هم فرو گذارند، و هیچ خردمند آن را برعداوت حمل نکند. اما چون فایده منقطع گشت ترک مواصلت به خرد نزدیک تر باشد.
شوقی که در نتیجه انتخاب ذهن در انسان رخنه می کند ، او را به سوی « طلب » می خواند تا آنچه فراهم آمده است به مرحله اجرا درآید ، « خواستن» یا « طلب » محرک عضلات و به تعبیر دیگر فرمان نفس در ایجاد معنی و اعلام آن است. دراین باره که آیا « اراده » و «طلب» یک مفهوم است که با دو لفظ بیان شده و بین آنان یگانگی است ، یا اراده خود بخود به طلب نمی انجامد و عامل نفسانی دیگر نیز در آن اثر دارد و در نتیجه این دو مفهوم جدای از یکدیگر است ، اختلاف وجود دارد.
چه خوش است حال مرغی که قفس ندیده باشد
چه نکوتر آنکه مرغی ز قفس پریده باشد
پر و بال ما بریدند و در قفس گشودند
چه رها چه بسته مرغی که پرش بریده باشد
صادق سرمد
حكيم طوس، وقتي مي خواهد قريب به شصت هزار بیت باشکوه خويش را آذين ببندد و شاهنامه ي نامور خويش را آغاز كند ، شاهنامه اي كه « نه نامه اي به شاهان »، كه «نامه اي شاهانه» مي خوانندش ،لابد بيش از بقيه ي اوقات سروده هايش به بيت نخست انديشه مي كند.
برای مطالعه کنایه های دروس نیمسال اول ادبیات دوم به ادامه مطلب مراجعه نمایید
ادبیّــــات ، انتشـــار زیبـایی و تکیه گاه مانایــی اندیشــه و فرهنگ است و بدون آن امکان انتشار و استقرار هیچ زیبایی و خوبی نیست . آنان که ادبیّات را ادراک نمی کنند ، روح حیـــات را نیافته اند و به قلمـــرو شکوهمــــند زیبایی گام نگذاشته اند . بی شک هیچ هنـــــری به اندازه ی شعــــر و شاعــــری نتوانسته است در دل و جان ، روح و روان، ذهن و زبان و فکر و بیان انسان ها راه پیدا کند و تأثیر بگذارد. شعر و کلام منظـــوم و منثــــور همواره جایگاه و پایگاه مهمی در میان مردم داشته است . شعر و ادبیات، تهییـــج کننده ی مردم برای ایستـــادگی در برابر ظلــــم، همنشین غــم ها و شـــادی ها و بیانگر آلام و رنج های مــــردم و مایه ی سرافـــرازی آنان در این دنیـــای پهنــــاور است .