گلچین اشعار فردوسی
|
ایا دانشی مرد بسیار هوش همه چادر آزمندی مپوش که تخت و کله چون تو بسیار دید چنین داستان چند خواهی شنید رسیدی به جایی که بشتافتی سرآمد کزو آرزو یافتی چه جویی از این تیره خاک نژند که هم بازگرداندت مستمند که گر چرخ گردان کشد زین تو سرانجام خاکست بالین تو
ز کف بفگن این گرز و شمشیر کین بزن جنگ و بیداد را بر زمین نشینیم هر دو پیاده به هم به می تازه داریم روی دژم به پیش جهاندار پیمان کنیم دل از جنگ جستن پشیمان کنیم همان تا کسی دیگر آید به رزم تو با من بساز و بیارای بزم
هرآنکس که هست از شما مستمند کجا یافت از کارداری گزند دل و پشت بیدادگر بشکنید همه بیخ و شاخش ز بن برکنید
ز نیکی مپرهیز هرگز به رنج مکن شادمان دل به بیداد گنج چو اندر جهان کام دل یافتی رسیدی بجایی که بشتافتی چو دیهیم هفتاد بر سرنهی همه گرد کرده به دشمن دهی بهر کار درویش دارد دلم نخواهم که اندیشه زو بگسلم همی‌خواهم از پاک پروردگار که چندان مرا بر دهد روزگار که درویش را شاد دارم به گنج نیارم دل پارسا را به رنج
چنینست کردار چرخ بلند دل اندر سرای سپنجی مبند گهی گنج بینیم ازوگاه رنج براید بما بر سرای سپنج اگر صد بود سال اگر صدهزار گذشت آن سخن کید اندر شمار کسی کو خریدار نیکوشود نگوید سخن تا بدی نشنود
چنین داد پاسخ که ای شهریار نگه کن بدین گردش روزگار که چون باد بر ما همی بگذرد خردمند مردم چرا غم خورد همی پژمراند رخ ارغوان کند تیره دیدار روشن‌روان به آغاز گنج است و فرجام رنج پس از رنج رفتن ز جای سپنچ چو بستر ز خاکست و بالین ز خشت درختی چرا باید امروز کشت که هر چند چرخ از برش بگذرد تنش خون خورد بار کین آورد
همی گفت کای داور کردگار غم آمد مرا بهره زین روزگار نبینم همی اختر خویش بد ندانم چرا بر سرم بد رسد
تو اکنون همی کوش و با داد باش چو داد آوری از غم آزاد باش خردمند را شاد و نزدیک دار جهان بر بداندیش تاریک دار همه راستی کن که از راستی بپیچد سر از کژی و کاستی
کنون تا چه داری بیار از خرد که گوش نیوشنده زو برخورد خرد بهتر از هر چه ایزد بداد ستایش خرد را به از راه داد خرد رهنمای و خرد دلگشای خرد دست گیرد به هر دو سرای ازو شادمانی وزویت غمیست وزویت فزونی وزویت کمیست خرد تیره و مرد روشن روان نباشد همی شادمان یک زمان چه گفت آن خردمند مرد خرد که دانا ز گفتار از برخورد کسی کو خرد را ندارد ز پیش دلش گردد از کردهٔ خویش ریش هشیوار دیوانه خواند ورا همان خویش بیگانه داند ورا ازویی به هر دو سرای ارجمند گسسته خرد پای دارد ببند خرد چشم جانست چون بنگری تو بی‌چشم شادان جهان نسپری
ترا دانش و دین رهاند درست در رستگاری ببایدت جست وگر دل نخواهی که باشد نژند نخواهی که دایم بوی مستمند به گفتار پیغمبرت راه جوی دل از تیرگیها بدین آب شوی
ازان پس که بسیار بردیم رنج به رنج اندرون گرد کردیم گنج شما را همان رنج پیشست و ناز زمانی نشیب و زمانی فراز چنین است کردار گردان سپهر گهی درد پیش آرَدَت ، گاه مهر گهی بخت گردد چو اسپی شموس به نُعم اندرون زُفتی آردت و بؤس بدان ای پسر کاین سرای فریب ندارد ترا شادمان بی‌نهیب نگهدار تن باش و آن خرد چو خواهی که روزت به بد نگذرد بدان کوش تا دور باشی ز خشم به مردی به خواب از گنهکار چشم چو خشم آوری هم پشیمان شوی به پوزش نگهبان درمان شوی به فردا ممان کار امروز را بر تخت منشان بدآموز را مجوی از دل عامیان راستی که از جست‌وجو آیدت کاستی وزیشان ترا گر بد آید خبر تو مشنو ز بدگوی و انده مخور نه خسروپرست و نه یزدان‌پرست اگر پای گیری سر آید به دست بترس از بد مردم بدنهان که بر بدنهان تنگ گردد جهان سخن هیچ مگشای با رازدار که او را بود نیز انباز و یار سخن بشنو و بهترین یادگیر نگر تا کدام آیدت دلپذیر سخن پیش فرهنگیان سخته گوی گه می نوازنده و تازه‌روی مکن خوار خواهنده درویش را بر تخت منشان بداندیش را هرانکس که پوزش کند بر گناه تو بپذیر و کین گذشته مخواه همه داده ده باش و پروردگار خنک مرد بخشنده و بردبار چو دشمن بترسد شود چاپلوس تو لشکر بیارای و بربند کوس به جنگ آنگهی شو که دشمن ز جنگ بپرهیزد و سست گردد به ننگ وگر آشتی جوید و راستی نبینی به دلش اندرون کاستی ازو باژ بستان و کینه مجوی چنین دار نزدیک او آب‌روی چو بخشنده باشی گرامی شوی ز دانایی و داد نامی شوی تو پند پدر همچنین یاددار به نیکی گرای و بدی باد دار همی خواهم از کردگار جهان شناسندهٔ آشکار و نهان که باشد ز هر بد نگهدارتان همه نیک نامی بود یارتان ز یزدان و از ما بر آن کس درود که تارش خرد باشد و داد پود نیارد شکست اندرین عهد من نکوشد که حنظل کند شهد من بیا تا همه دست نیکی بریم جهان جهان را به بد نسپریم
چو گفتـــــار بيهــوده بسيــار گشت سخنگوي در مردمي خوار گشت به نايـافت رنجه مـكن خـــــويشتن كه تيمـار جان باشد و رنج تـن
زدانش چو جان تـــرا مـــايـه نيست به از خامشي هيچ پيرايــه نيست توانگر شد آنكس كه خرسنـــد گشت از او آز و تيمار در بنـــد گشت
بـه آمــوختن چون فــروتن شـــوي سخن هــاي دانندگــان بشنوي مگوي آن سخن، كاندر آن سود نيست كز آن آتشت بهره جز دود نيست
بيــــا تا جهــــان را به بــد نسپريم به كوشش همه دست نيكي بريم نبــاشد همي نيك و بـــد، پــــايدار همـــــان به كه نيكي بود يادگار
همــــان گنج و دينار و كاخ بلنـــــد نخواهــــد بدن مرترا ســـودمند فــريــدون فــرّخ، فرشته نبـــــــود بــه مشك و به عنبر، سرشته نبود به داد و دهش يــافت آن نيگـــــوئي تو داد و دهش كن، فريدون توئي
|
ادبیّــــات ، انتشـــار زیبـایی و تکیه گاه مانایــی اندیشــه و فرهنگ است و بدون آن امکان انتشار و استقرار هیچ زیبایی و خوبی نیست . آنان که ادبیّات را ادراک نمی کنند ، روح حیـــات را نیافته اند و به قلمـــرو شکوهمــــند زیبایی گام نگذاشته اند . بی شک هیچ هنـــــری به اندازه ی شعــــر و شاعــــری نتوانسته است در دل و جان ، روح و روان، ذهن و زبان و فکر و بیان انسان ها راه پیدا کند و تأثیر بگذارد. شعر و کلام منظـــوم و منثــــور همواره جایگاه و پایگاه مهمی در میان مردم داشته است . شعر و ادبیات، تهییـــج کننده ی مردم برای ایستـــادگی در برابر ظلــــم، همنشین غــم ها و شـــادی ها و بیانگر آلام و رنج های مــــردم و مایه ی سرافـــرازی آنان در این دنیـــای پهنــــاور است .