با توجه به رویکرد مهارتی، آنچه در بخش بررسی متن  فارسی 1 دوره دوم متوسطه  اهمّیّت دارد؛ کالبد شکافی عملی متون است. یعنی فرصتی خواهیم داشت تا متن ها را پس از خواندن، در سه قلمرو بررسی کنیم. این کار، سطح درک و فهم ما را نسبت به محتوای اثر، فراتر خواهد برد. یکی از آسان ترین و کاربردی ترین شیوه های بررسی، کالبد شکافی و تحلیل هر اثر، این است که متن در سه قلمرو بررسی شود: زبانی، ادبیو فکری.

 

  • قلمروزبانی

این قلمرو، دامنۀ گسترده ای دارد؛ از این رو، آن را به سطوح کوچک تر تقسیم می کنیم:

 سطح واژگانی: در اینجا، لغت ها از نظر فارسی یا غیرفارسی بودن، نوع ساختمان )ساده، مشتق و مرکّب(، روابط معنایی کلمات از قبیل ترادف، تضاد، تضمّن، تناسب، نوع گزینش و همچنین درست نویسی بررسی می شود.

 سطح دستوری یا نحوی: در اینجا، متن از دید ترکیبات و قواعد دستوری، کاربردهای دستوری تاریخی، کوتاهی و بلندی جمله ها بررسی می شود.

  •  قلمروادبی

در اینجا، شیوۀ نویسنده در به کارگیری عناصر زیبایی آفرین در سطح های زیر، بررسی می شود:

 سطح آوایی یا موسیقیایی: درا ین مرحله، متن را ا ز دیدب دیعل فظی )وزن، قافیه، ردیف، آرایه های لفظی و تناسب های آوایی مانند واج آرایی، تکرار، سجع، جناس، و …( بررسی می کنیم.

 سطح بیانی: بررسی متن از دید مسائل علم بیان؛ نظیر تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه؛

 سطح بدیع معنوی: بازخوانی متن از دید تناسب های معنایی؛ همچون تضاد، ایهام، مراعات نظیر و … .

  • قلمروفکری

در این مرحله، متن از نظر ویژگی های فکری، روحیات، اعتقادات، گرایش ها، نوع نگرش به جهان و دیگر جنبه های فکری، مانند موضوع های زیر، بررسی می شود:

عینی/ ذهنی، شادی گرا/ غم گرا، خردگرا/ عشق گرا، جبرگرا/ اختیارگرا، عرفانی/ طبیعت گرا، خوش بینی/ بدبینی، نگرش فلسفی/ روان شناختی، محلّی  میهنی/ جهانی و … .