بررسی شیوه‌های انشانویسی و راهبردهای آن

 انشا پدر ادبیات و ریشة درخت پرشاخ و برگ زبان و ادب فارسی است. آنچه به این درخت گستردگی و حجم می‌دهد، همانا استفاده از نیروی خدادادی تفکر و خلاق انسانی است. زبان شیوا و پرترنّم فارسی لیاقت این را دارد که واج‌های پرطنین آن را ابتدا به وسیلة فکر کردن و سپس نوشتن و در مرحلة آخر خواندن به صدا درآوریم؛ باشد که این درّ قیمتی را به بهای اندک از دست ندهیم. نگارنده در نظر دارد در این جستار، اهداف نوشتاری انشا را مورد بررسی قرار دهد و برخی سرمشق‌های ترسیمی را به دانش‌پژوهان معرفی کند.
ادامه نوشته

تحلیل کهن الگویی داستان رستم و اسفندیار

در پژوهش حاضر برآنیم تا داستان رستم و اسفندیار را به عنوان پیکرة داده­های پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرار دهیم. در ‌این تحقیق نشان می‏دهیم که لازمه خودیابی و یکپارچگی شخصیت این است که فرد مراحل دشوار سفر را بگذراند، سختی‏ها را تحمل کند، و بیاموزد که به‏راستی روزی بر چالش‏های جدی جهان حتی به همان شکل مبالغه‏آمیزی که تصویر ترس‏های اوست چیره خواهد شد و همین امر موجب غنای شخصیت او می‏گردد. ‌این داستان هشدار می‏دهد که اگر کسی نتواند خود را به فردی مسئول در عالی‏ترین سطح بدل سازد، باید در انتظار پیامدهای مخرب و ویرانگری باشد. برآیند نهایی پژوهش آن است که هر یک از کهن­الگوهای یادشده، تجلیات متعدد روان واحدی تلقی می­گردند.
ادامه نوشته

اصطلاحات موسیقی در مثنوی معنوی

ادبیات فارسی گسترة وسیعی از موضوعات علوم و فنون مختلف را شامل می‌شود. گاه وجود اصطلاحات و تعابیر یک علم یا شاخه‌ای از هنر در آثار نویسندگان و شعرا نشان‌دهندة علاقه و اشتغال صاحبان این آثار به آن علم یا هنر است. موسیقی به‌عنوان علمی امروزی اما هنری قدیمی در اشعار مولانا جایگاه ویژه‌ای دارد که حاکی از میزان علاقه و اشتغال مولانا به این هنر است. این مقاله پژوهشی است پیرامون این هنر و تعابیر آن، که در مثنوی معنوی این شاعر نمود ویژه و قابل تأملی دارد.
ادامه نوشته

مسعود سعد و حبسیّه‌های او

در این مقاله سعی شده است با توجه به درس‌هایی که در کتاب‌های ادبیات 2 و تاریخ ادبیات 1 دربارة مسعود سعدسلمان و حبسيّات او وجود دارد، توضیحات و مطالب بیشتری ارائه گردد.
ادامه نوشته

انتقاد و اعتراض در غزل سه شاعر عصر مشروطه

شعر دورة مشروطه (بیداری) آیینة تمام‌نمای اوضاع نابسامان اجتماعی عصر قاجار است. در این مقاله، اعتراض و انتقاد در کلام سه شاعر برجستة این دوره، فرخی یزدی، ابوالقاسم لاهوتی و میرزادة عشقی بررسی می‌شود.
ادامه نوشته

روشن تر از خاموشی ( آشنایی با پارادوکس )

پارادوکس یا متناقض نمایی یا تناقض، آرایه‌ی ادبی شناخته‌ای است که نخستین بار استاد شفیعی کدکنی در کتاب «شاعر آیینه‌ها» از آن یاد کرده است. ما در این مقاله به روش تحلیلی و تحقیقی، به معانی لغوی این آرایة ادبی، نام‌های دیگر، پیشینة آن و تفاوت آن با آرایة تضاد (طباق) پرداخته‌ایم. انواع پارادوکس را از نظر ساختاری بررسی و نمونه‌های این آرایه‌ را در ادبیات فارسی دورة دبیرستان و پیش دانشگاهی جمع‌آوری کرده‌ایم. در پایان، برای تفهیم و یادگیری بیشتر این آرایة ادبی به ذکر نمونه‌هایی از آن در دیگر آثار ادبی پرداخته‌ایم.
ادامه نوشته

بررسی تضاد و انواع آن

فرو فشردگی و گاهی سربستگی موضوعات و مطالب مندرج در کتب درسی‌ـ آموزشی به دلیل اقتضای ساعات آموزشی و دلایل دیگر، سبب ابهام و نارسایی فهم و درک درست و کامل آن‌ها شده است که با مراجعه به منابع دست‌اول و باهم‌اندیشی با صاحب‌نظران می‌توان این نقیصه را رفع و ابهام‌زدایی کرد.متأسفانه گاهی به دلیل دسترسی نداشتن به منابع و شناخت کافی از منابع دست اول و گاهی به دلیل کم‌کاری این امر محقق نمی‌شود. به همین روی مقولة «تضاد» ، انواع و اهمیت آن را در این مقاله مورد بررسی و تشریح قرار خواهیم داد.

ادامه نوشته

آدمی مخفی است در زیر زبان  

خاموشی از فضایلی است که باعث جمعیّت خاطر و فکر، موجب وقار و هیبت و سبب پوشیدن عیب ها می شود. بسیاری از بزرگان دین و دانشمندان علم و ادب در این باره سخن ها گفته اند؛ سخن معروف «کم گوی و گزیده گوی» نیز حاکی از این فضیلت است.

ادامه نوشته

تحليل مصراع «موسي جلودار است و نيل‌اندر ميان است»

در اين  مقاله به بررسي مفهوم كنايي اندر ميان بودن نيل در مصراع «موسي جلودار است نيل اندر ميان است» از كتاب ادبيات فارسي 3 رشته‌‌هاي رياضي و تجربي پرداخته‌ايم و با توجه به محور عمودي و افقي شعر (بافت موقعيت) و ماجراي حضرت موسي(ع) و فرعون در عبور از رود نيل به اين نتيجه رسيده‌ايم كه در اين مصراع، نيل نه تنها مشكل و مانعي بر سر راه مبارزان به حساب نمي‌آيد بلكه امدادهاي غيبي است كه موانع را از سر راه برمي‌دارد.
ادامه نوشته

سیر تاریخی مناظره در ایران و جهان

موضوع پژوهش حاضر بررسی سیر تاریخی مناظره در ایران و جهان و معرفی سرامد مناظره سرایان از ابتدای شعر و شاعری تا زمان حال در ایران و ادبیات فارسی است. در این مقاله نشان داده شده که چگونه مناظره که یکی از انواع ادبی است در ادبیات کهن و باستانی رواج داشته و به تدریج رواج آن بیشتر شده و در تاریخ معاصر به اوج رسیده است.
ادامه نوشته